تراکم بافتی برخی فلزات سمی و ضروری در کبد و کلیه نشخوارکنندگان کوچک در منطقه ی صنعتی زرین شهر اصفهان

اهداف: اندازه گیری مقدار کبدی و کلیوی عناصر ضروری و سمی نشخوارکنندگان کوچک، برای ارزیابی تاثیرات بالقوه این عناصر کمیاب روی سلامتی حیوانات نشخوارکننده منطقه و بالطبع آن خطر انتقال این عناصر به زنجیره ی غذایی انسان، بسیار مهم می باشد. حیوانات: برای انجام این مطالعه ابتدا نمونه های کبد و کلیه از 60 راس گوسفند و 60 راس بز از سنین مختلف (که متعلق به گله های اطراف منطقه بودند) و از هر دو جنس، در کشتارگاه زرین شهر که یک ناحیه احتمالاً آلوده صنعتی می باشد، جمع آوری شد. روند انجام کار: در همه موارد، نمونه کبد از لب خلفی و نمونه کلیه از قدام کلیه چپ برداشت شد. پس از جمع آوری، همه نمونه ها در کیسه های پلاستیکی جداگانه ای قرار داده شده و پس ار بر چسب زدن، بلافاصله به آزمایشگاه منتقل و تا زمان آنالیز، در دمای منهای 18 درجه ی سانتیگراد نگهداری شدند. در زمان آنالیز، نمونه ها مورد هضم و طی مراحلی برای اندازه گیری عناصر ضروری (مس، روی، کبالت، آهن، کروم و نیکل) و عناصر سمی (سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک) آماده شدند. اندازه گیری فلزات مورد نظر بدین صورت انجام گرفت که برای دو عنصر آرسنیک و جیوه از روش طیف سنجی جذب اتمی و برای بقیه ی عناصر از روش طیف سنجی نشرنوری پلاسمای جفت شده ی القایی2 استفاده شد. ضریب هم بستگی بین دو متغیر، برای بررسی وجود و یا عدم وجود ارتباط خطی بین عناصر مورد نظر و همچنین تاثیر متقابل آن ها روی یکدیگر با استفاده از تست های اسپیرمن و ضریب تغییرات صورت گرفت. اختلافات در حد کمتر از 05/0 معنی دار تلقی شدند. نتایج: هیچ اختلاف معناداری در محتوای کبدی و کلیوی این عناصر بین دو جنس مختلف وجود نداشت. در مورد اختلاف میزان این عناصر بین دو گونه، فقط در مورد آهن کبدی اختلاف معناداری بین گوسفند و بز وجود داشت )029/0 .(p=به طوری که محتوای آهن کبد گوسفندان منطقه ی مورد نظر، به طور معناداری بیشتر از محتوای آهن کبد بزهای منطقه بود. همچنین محتوای آهن کبد گوسفندان مورد مطالعه با افزایش سن، به طور معناداری افزایش یافته بود. نتایج برای دیگر عناصر به این ترتیب بود که غلظت کادمیوم، سرب و مس در کبد و کلیه ی گوسفند و بزهای منطقه ی زرین شهر، در مقایسه با اطلاعات و مقادیر بدست آمده از دیگر کشورها، کمتر بود. اما غلظت آرسنیک، جیوه، آهن، کروم و نیکل این ارگان ها بیشتر از مقادیری بودکه در منابع مرجع آورده شده است. در مورد عناصر روی و کبالت، نتایج بدست آمده با نتایجی که در دیگر مناطق بدست آمده، تقریبا برابر و در محدوده ی طبیعی خود قرار داشتند. میانه و دامنه غلظت بر اساس وزن مرطوب کلیه و کبد گوسفند و بزهای منطقه، به ترتیب (29/4 و 88/9) و (52/1 و 39/4) ppb برای کادمیوم، (249 و 122) و (120 و 54) ppb برای آرسنیک، (75/21 و 7/30) و (7/13 و 15/19) ppb برای جیوه، (75/70 و 159) و (211 و 6/477) ppm برای آهن، (11/7 و 64/11) و (7/20 و 64/46) ppm برای مس، (94/6 و 71/17) و (6/30 و 30) ppm برای روی، (24/0 و 86/0) و (2/1 و 55/1) ppb برای کروم، (48/0 و 93/0) و (9/2 و 6/3)ppb برای نیکل، (12/0 و 09/0) و (29/0 و 33/0) ppm برای کبالت و (9/113 و 65/61) و (8/4 و 4/36) ppb برای سرب بود. بحث: غلظت بالای آهن، آرسنیک، جیوه، کروم و نیکل در بافت های کبد و کلیه گوسفند و بزهای منطقه، به احتمال زیاد مربوط به فعالیت های صنعتی منطقه می باشد و بایستی آن را به عنوان یک خطر بالقوه برای سلامتی انسان و حیوانات منطقه، در نظر گرفت. همچنین پایین بودن غلظت مس کبد و کلیه، احتمالا نشان از کمبود این عنصر ضروری در منطقه دارد و این مسئله می طلبد که ارزیابی مجددی از وضعیت تغذیه ای گله های گوسفند و بز منطقه صورت گیرد که این امر به همکاری بخش های دولتی و بخش های خصوصی بویژه دامپزشکان، نیازمند می باشد. واژه های کلیدی: گوسفند، بز، فلزات سنگین، عناصر ضروری، عناصر سمی، آلودگی صنعتی، طیف سنجی جذب اتمی، طیف سنجی نشر نوری پلاسمای جفت شده ی القایی، کبد، کلیه.